Meditation from Mountains : The Scorching Sun - A Handbook to Haiku

~

Scorching sun

Dead tree

Mad crow

1

సూర్యడు నడినెత్తిన తీక్ష్ణతతో మండుతున్నాడు. గాలి దిశ మారింది. సముద్ర మట్టానికి 5000 అడుగుల ఎత్తులో, ఆ పర్వతాలలో అప్పటి వరకూ వీచిన చల్లని గాలులు హఠాత్తుగా వేసంగి గాడ్పులుగా రూపాంతరం చెందాయి. అరణ్యాల దిశ నుండి వచ్చే గాలులు ముగిశాయి. ఇప్పుడు పట్టణాల దిశ నుండి వచ్చిన మైదాన ప్రాంతాల గాలులు ఆ పర్వతాల్ని ముంచెత్తాయి. ఆ ప్రాంతం హఠాత్తుగా ఉగ్రమైన ఉష్ణంతో నిండిపోయింది. హఠాత్తుగా వాతావరణం మారిపోయిందో లేదా నేను గమనించలేకపోయానో చెప్పలేను!! అటువంటి చోట దేహస్పృహ ఉండదు. కాలం స్తంభిస్తుంది. కాలాతీతమైన దాని స్పర్శ ఒక అనుగ్రహంగా ప్రాప్తిస్తుంది.

అప్పటికే నేను మూడు గంటలకుపైగా ఒంటరిగా కాలినడకన నిట్రమైన ఇరుకు లోయల్లో తిరుగుతున్నాను. తిరుగుముఖంపట్టి, వచ్చే దారిలో ఒక కొండ పైకి అతి కష్టం మీద ఎక్కాక, ఇక సత్తువ చాలక, చాలీచాలని ఒక ఎండిన చెట్టు నీడలో కూలబడ్డాను. నిజానికి ఆ నీడే ఎండ కంటే వేడిగా అనిపించింది. దాహానికి పెదవులు ఎండిపోయాయి. కళ్ళు బైర్లు కమ్ముతున్నాయి. డస్సిపోయిన ప్రాణం అపస్మారకాన్ని కోరుతోంది.

కళ్ళు మూసుకుని నిశ్శబ్దంగా ఉండిపోయాను. దుఃఖం కాదుగానీ దేహం, మనసు నొప్పిగా ఉన్నాయి. అప్పుడే వినిపించింది, ఒక కాకి అరిచే శబ్దం. దాని కూతలో నొప్పి ఉంది. అది నా ఊహ కాదు. మీరు పక్షుల, ఉడతల, కోతుల అరుపుల్లో నొప్పిని ఎప్పుడైనా గుర్తు పట్టారా? కళ్ళు తెరచి చూస్తే ఈ ఫోటోలోని దృశ్యం కనిపించింది. అప్పుడే glimpse లా ఒక అనుభవం కలిగింది. అది ఒక emotional experience కాదు. Reflection కూడా కాదు.

Scorching sun

Dead tree

Mad crow

మనకి జీవితంలో సంభవించే దర్శనాలు అన్నీ సకారాత్మకం కానక్కరలేదు. నకారాత్మకం కూడా కావచ్చు. నిజానికి ఆ దర్శనాలు ఈ విభజనకు అతీతం. అయినప్పటికీ నశ్వరమైన, బుద్భుదమైన మానవజీవితం వాటిని విభజించి చూడక మానదు.

ఆ సమయంలో అక్కడ నేను ఈ హైకూని రాయలేదు. ప్రాచీన ఋషులు కూడా అలా రాసి ఉండరు. అనుభవంలో పదాలు ఉండవు. అనుభవం ముగిశాకనే పదాలు వ్యుత్పత్తి జరుగుతుంది. ముగిసిన అనుభవాన్ని గుర్తుకు తెచ్చుకుని రాయాలని ప్రయత్నిస్తాడు కవి. కాని అతడు రాసినది ఆ అనుభవం కాదు. Words destroy everything beautiful and intense.

ఇస్మాయిల్ గారు నాకు ఒక గొప్ప రహస్యం చెప్పారు. అది అప్పుడే నా మనసులో శాశ్వతంగా నాటుకుపోయింది. అది మీతో ఈ రోజు పంచుకుంటాను. "వంద వాక్యాలతో కూడా చెప్పడం సాధ్యం కాని దానిని ఒకే వాక్యంతో చెప్పు. వంద పదాలలో కూడా చెప్పడం సాధ్యం కాని దానిని ఒకే పదంలో చెప్పు." These are golden words not only for the haiku, for the poety and life too. నీవు ఎక్కువ మాటలను ఉపయోగించే కొలదీ నీ లోతును కోల్పోతావు. నీవు చెప్పాలనుకున్న దానికి దూరమవుతావు. దారి తప్పిపోతావు.

ధ్యానాత్మకం కానిది హైకూ కాదు. ప్రకృతి, జీవితాలకు దూరమైంది హైకూ కాదు. హైకూ ప్రక్రియ ద్వారా కవి తనకి ప్రాప్తించిన దర్శనాన్ని recreate చేయగలడా? కొంత వరకూ. అది నిజం, అభద్ధం కూడా. ఎందుకంటే హైకూ అతి తక్కువ పదాలని ఉపయోగిస్తుంది. కాబట్టి అది unknown కి దగ్గర. మౌనానికి దగ్గర. మౌనం మాత్రమే వాస్తవమైన, శక్తివంతమైన communication tool. మౌనం తరువాత అతి శక్తివంతమైన సాధనం హైకూయే అంటాను. కాలాతీతానికి, కాలానికి నడుమ వంతెన హైకూ. నిజానికి హైకూ recreate చెయ్యదు. మీ స్వంత అనుభవానికి ద్వారాన్ని తెరవడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.

కవి అనుభవం, కవి హైకూలో వ్యక్తం చేసిన అనుభవం, పాఠకుడి అనుభవం పూర్తిగా భిన్నం. అయినా ఎంతో కొంత అక్కడ అనుభవం సాధ్యం. ఒక intensity, not emotion, సాధ్యం. అయితే పాఠకుడు తన intellect ని, skills ని పూర్తిగా విడిచిపెట్టాలి. Surrender కావాలి. వర్షాకాలంలో దున్నిన భూమిలా, fertile గా, ఏ విత్తనాన్ని అయినా స్వీకరించడానికి సిద్ధంగా, కేవలం సాక్షీభూతంగా, ఉదాసీనంగా ఉండగలగాలి. అప్పుడే అనుభవం సాధ్యం.

కవిత్వానికి, హైకూ కి తేడా ఏమిటంటే కవిత్వం వెనుక ఊహ ఉంటుంది. హైకూ వెనుక దర్శనం ఉంటుంది. ఋషుల అనుభవాల నుండి మాత్రమే గొప్ప హైకూలు వచ్చాయి. వారిలా జీవించకుండా, ప్రకృతితో ప్రగాఢమైన connection లేకుండా, ప్రకృతిలో ఏకాంతంగా గడపకుండా హైకూ రాయడం అసాధ్యం. నా దృష్టిలో హైకూని కవిత్వం స్థాయికి తీసుకురావడం, సాహిత్య స్థాయిలో approch అవ్వడం నేరం. ముగ్గిన పండు సహజంగా నేలకు రాలుతుంది.

ప్రగాఢమైన జీవితానుభవాల ఊతం లేకుండా హైకూ కోసం ప్రయత్నించకండి. అది ప్రయత్నంతో పట్టుబడేది కాదు.

హైకూ మీద 20, 30 ఏళ్ళు విచారణ చెయ్యండి. నిరంతర చింతనలో జీవించండి. హైకూ ఒక నాటికి అవగతం అవుతుంది. Sanctity లేకుండా హైకూ సాధ్యం కాదు. హైకూ ప్రయత్నంతో సాధించే ప్రక్రియ కాదు.

2

5-7-5 rule తప్పని సరి కాదు. అలాగే ఇతర rules కూడా. కాని హైకూ ప్రక్రియకు హైకూ యొక్క స్వాభావిక ధర్మాన్ని కలిగి ఉండడం మాత్రం తప్పని సరి. అది ఒక క్షణ మాత్రపు సత్య దర్శనాన్ని ఆవిష్కృతం చెయ్యాలి. ప్రకృతికి సంబంధించిన ధ్యానాత్మక అనుభవాన్ని మాత్రమే కాదు, జీవితంలో మెరుపులా తటస్థించంచే ప్రగాఢమైన సత్య దర్శనాల్ని మీరు అన్ని రకాల నిబంధనలకు అతీతంగా హైకూగా రాయవచ్చు. అది ధ్యాన ప్రక్రియే తప్ప కవిత్వ ప్రక్రియ కాదు అని గ్రహించడం చాలా అవసరం. హైకూ ని meterial and mundane notions లోకి తీసుకురావడం ఆ ప్రక్రియను అవమానించడమే అవుతుంది.

హైకూని యథార్థముగా అవగతం చేసుకున్న వారు చాలా తక్కువ. మిగతా కవిత్వ ప్రక్రియల్లా శిక్షణతో, అనుభవంతో, ప్రయత్నంతో పట్టుబడేది కాదు. ముందు విస్తృతంగా అధ్యయనం చెయ్యండి, తరువాత లోతుగా యోచన చెయ్యండి. ముందుగా రూల్స్ పాటించడానికి ప్రయత్నించండి. తరువాత వాటిని విడిచి పెట్టండి. హైకూ గురించి ఎవరు ఏమి చెప్పినా అది అసమగ్రమే. అది హృదయంలో దానికది అవగతం అవుతుంది. స్వీయజ్ఞానాన్ని అనుసరించండి. అలా ఒకనాటికి మీరు గొప్ప హైకూలు రాయగలుగుతారు.

నిజమైన హైకూలు అరుదు. వేలలో ఒకటో రెండో తారసపడతాయి.

౩

గత వంద సంవత్సరాలుగా హైకూ dilute అవుతూవచ్చి, కొత్త వారికి హైకూ యొక్క నిజమైన స్వాభావికత అందకుండా పోతోంది. లోలోతుల్లోకి తగినంతగా పాదుకోకుండా, నిశ్చలతలో ప్రగాఢంగా స్థితం కాకుండా హైకూను ఎవరైనా ఎలా రాస్తారు?

హైకూలో ప్రయోగాలకు నేను వ్యతిరేఖం కాదు. రాసేది హైకూ కాకుండాపోయే ధోరణులకు నేను వ్యతిరేఖం.

ఛాయాచిత్రం, వ్యాసం, హైకూ : శ్రీరామ్